Nieinnowacyjna gospodarka

Niemal trzykrotnie mniejszy odsetek produktu krajowego brutto niż kraje Unii Europejskiej przeznacza Polska na przedsięwzięcia badawczo-rozwojowe.

Niski przepływ wiedzy do gospodarki, spowodowany m.in. brakiem środków na finansowanie badań, wynika z braku współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami a instytucjami badawczymi. Firmy z kapitałem zagranicznym nie są natomiast zainteresowane rozwojem nauki w Polsce, gdyż korzystają z rozwiązań wypracowanych w rodzimych krajach.
Nakłady na badania i rozwój w Polsce wynoszą ok. 0,65 proc. PKB wobec 1,95 proc. w UE. Charakterystyczny jest w tym przypadku bardzo niski udział sektora prywatnego w nakładach na tzw. B+R. Przeważająca część środków finansowych na ten cel pochodzi bowiem z budżetu państwa. Fakt ten w połączeniu ze słabą infrastrukturą transportową i telekomunikacyjną sprawia, że polskiej gospodarce daleko do innowacyjnych rozwiązań.

Czynniki wpływające na kształtowanie się gospodarki opartej na wiedzy w Polsce ocenia w przygotowywanym raporcie Bank Światowy.
Według Marty Michalskiej z BŚ, z raportu wynika, że system edukacji w Polsce sprzyja teoretycznemu przygotowaniu przyszłego pracownika. Zaznaczyła jednak, że pracodawcy bardziej cenią sobie obecnie nie specjalizację w określonej dziedzinie, lecz przede wszystkim możliwość pracownika do dostosowywania się do zmieniających się warunków, tak aby osoba podejmująca pracę zdolna była do podejmowania samodzielnych decyzji.
Istotne znaczenie dla rozwoju gospodarki opartej na wiedzy ma dostęp do nowoczesnych technologii. Nie sprzyja temu jednak monopol na rynku telefonii stacjonarnej w Polsce powodujący utrzymywanie wysokich cen połączeń.

Zdaniem Stanisława Furmana, eksperta w dziedzinie gospodarki opartej na wiedzy, niewielkie są szanse, aby proces innowacyjności w Polsce mógł sam się uruchomić. Przywołał przykład aglomeracji warszawskiej jako najbardziej rozwiniętego ośrodka w Polsce, gdzie PKB jest trzy razy większy niż w innych regionach kraju. W skali europejskiej jest to jednak niewielki ośrodek, a w światowej wręcz niewidoczny.
Według Furmana, Warszawa zyskała w stosunku do innych aglomeracji w Polsce ze względu na swoją stołeczność, która przyciągała kapitał, a nie w wyniku sprzyjania innowacyjności. Niesprzyjające budowaniu gospodarki opartej na wiedzy są jednak charakterystyczne dla stolicy negatywne skutki globalizacji - bardzo słabe więzi społeczne i wyraźne rozwarstwienie dochodów ludności, co sprzyja korupcji i przestępczości.
Charakterystyczne dla całej Polski jest też słabe powiązanie sfery gospodarczej i działalności naukowej. Badania prowadzone przez instytuty naukowe w znikomej części wykorzystywane są przez przedsiębiorstwa. Z jednej strony wynika to z niedostosowania badań naukowych do potrzeb gospodarki, a z drugiej z małej zdolności do finansowania takich badań przez przedsiębiorstwa. Banki nie chcą bowiem udzielać kredytów na takie przedsięwzięcia ze względu na duże ryzyko. Znaczna część firm z kapitałem zagranicznym korzysta natomiast z rozwiązań stosowanych w swoich krajach i nie jest zainteresowana prowadzeniem badań naukowych w Polsce.