Przestępczość ZORGANIZOWANA w UE

Unia Europejska z jej otwartymi granicami oraz swobodą przepływu osób, towarów i kapitału - to prawdziwy raj dla przestępczości zorganizowanej. Czy w ślad za integracją ekonomiczną nastąpi unifikacja Europy w dziedzinie prawa karnego?

Zasady, na których opiera się Unia Europejska - otwartych granic, swobody przepływu osób, towarów i kapitału - sprawiły, że wspólna przestrzeń gospodarczo-społeczna stała się prawdziwym rajem dla przestępców. Z jednej strony - możliwość działania na tak ogromnym obszarze zwiększa operatywność grup przestępczych, z drugiej - utrzymanie jurysdykcji krajowej w poszczególnych państwach członkowskich utrudnia walkę z nimi.
Dlatego też w ślad za integracją ekonomiczną następuje proces integracji w dziedzinie prawa karnego.
Już traktat z Maastricht z 1992 r. ustalał zasady współpracy międzyrządowej w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych (tzw. III filar). Milowym krokiem w kierunku integracji stał się także układ z Schoengen, który na obszarze państw-stron konwencji wprowadził jednolity system informacyjny SIS, współpracę policyjną i tzw. pościg transgraniczny. W traktacie amsterdamskim przewidziano z kolei stopniowe zbliżanie przepisów prawnych w poszczególnych państwach w drodze decyzji ramowych.
Według prof. Eleonory Zielińskiej z Instytutu Prawa Karnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, integracja w dziedzinie prawa karnego biegnie pięcioma drogami. Pierwsza z nich polega na pogłębianiu współpracy międzyrządowej. Jej przejawem są umowy międzynarodowe, np. konwencja o ekstradycji z 1996 r., o wzajemnej pomocy w sprawach karnych z 2000 r., a także decyzje ramowe, np. w sprawie terroryzmu, w sprawie zwalczania handlu ludźmi - obie z 2002 r. W tym nurcie pojawiły się też unijne instytucje, których zadaniem jest ułatwianie współpracy międzyrządowej, takie jak Europol, Europejska Sieć Sądownicza, Eurojust czy możliwość powoływania wspólnych ekip dochodzeniowych.
Równolegle przebiega proces wzajemnego uznawania decyzji sądów w sprawach karnych, dzięki czemu możliwe było np. wydanie przez Komisję Europejską decyzji ramowej w sprawie europejskiego nakazu aresztowania (2002 r.). Kolejna ścieżka integracji to, według prof. Zielińskiej, proces asymilacji do prawa krajowego przepisów nastawionych na ochronę interesów UE (chodzi o zwalczanie przestępstw godzących w unijny budżet, karanie korupcji funkcjonariuszy unijnych). Towarzyszy temu proces harmonizacji prawa, polegający na stopniowym zbliżeniu krajowych przepisów i praktyki w drodze formułowania wspólnotowych definicji i zasad wiodących. Na tle pozostałych jest to proces najbardziej zaawansowany, doprowadził m.in. do zbliżenia definicji takich przestępstw, jak terroryzm, handel ludźmi, korupcja, nielegalny wjazd, tranzyt lub pobyt, przemyt osób, fałszowanie euro czy przestępstwa przeciwko środowisku naturalnemu. Pierwsze kroki zostały również postawione w dziedzinie harmonizacji sankcji karnych w krajach członkowskich.
Natomiast proces pełnej unifikacji prawa karnego, czyli ujednolicenia norm, jest na razie w powijakach. Profesor Zielińska zwraca uwagę, iż pełna unifikacja nie jest możliwa przy braku ponadnarodowej jurysdykcji, ponieważ poszczególne sądy krajowe mogą w różnorodny sposób interpretować zunifikowane prawo. Szczególnie delikatny problem przedstawia w tym kontekście utrzymanie ochrony życia nienarodzonych - tzw. aborcja w większości krajów UE nie podlega penalizacji.
A zatem to, czy unifikacja prawa karnego będzie postępować, czy też zatrzyma się na obecnym etapie, będzie zależało od decyzji politycznych na temat przyszłego kształtu Wspólnoty, m.in. od losu, jaki spotka unijną konstytucję. Za przejaw tendencji unifikacyjnych można uznać np. powołanie OLAF - instytucji ścigającej przestępstwa na szkodę interesów finansowych UE, a także - dyskutowany na razie - pomysł powołania prokuratora europejskiego.